ضابطین دادگستری به مامورانی گفته می‌شود که تحت نظارت و تعلیمات مقام قضایی در کشف جرم، حفظ آثار و علائم جرم، جمع‌آوری ادله وقوع جرم، شناسایی، یافتن و جلوگیری از فرار و مخفی‌شدن متهم، تحقیقات مقدماتی، ابلاغ اوراق و اجرای تصمیمات قضایی به موجب قانون اقدام می‌کنند. وظایف ضابطان دادگستری عبارتنداز:
• کشف جرم
• حفظ آثار و علایم جرم
• جمع‌آوری ادله وقوع جرم
• شناسایی، یافتن و جلوگیری از فرار یا مخفی‌شدن متهم
• تحقیقات مقدماتی • ابلاغ اوراق قضائی
• و اجرای تصمیمات قضائی
فرماندهان، افسران و درجه‌داران آموزش‌دیده‌ی نیروی انتظامی و همچنین رؤسا، معاونان، ماموران زندان‌ها نسبت به امور مربوط به زندانیان، ماموران وزارت اطلاعات و ماموران نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و همچنین سایر نیروهای مسلح در مواردی که به موجب قانون، تمام یا برخی از وظایف ضابطان به آن‌ها محول می‌شود، ضابط قضایی محسوب می‌شوند.
ضابطین دادگستری، به ضابطین عام و ضابطین خاص تقسیم می‌شوند. ضابطین عام مامورانی هستند که درمورد تمامی جرایم، ضابط محسوب می‌شوند؛ مانند ماموران نیروی انتظامی. ضابطین خاص، مامورانی هستند که فقط در موارد محدودی که قوانین به صورت موردی به آن‌ها وظایف مربوط به ضابط را محول کرده است، ضابط محسوب می‌شوند؛ مانند ماموران وزارت اطلاعات.
شخص ضابط باید مورد وثوق و اطمینان مسئولین قضایی باشد، حتما باید مهارت‌های لازم مربوط به ضابط‌بودن را با طی دوره‌های آموزشی، زیر نظر مرجع قضایی مربوطه گذرانده و کارت ویژه ضابطان دادگستری را اخذ کرده باشند.
به عبارت دیگر مامورانی که مورد وثوق و اطمینان مرجع قضایی نباشند، و مهارت‌های لازم را به موجب دوره‌های آموزشی زیر نظر مرجع قضایی را طی نکرده و کارت ویژه ضابطین دادگستری را اخذ نکنند، نمی‌توانند به عنوان ضابط دادگستری عمل کنند و، در چنین صورتی انجام تحقیقات و هر گونه اقدامی تحت عنوان ضابط دادگستری از ناحیه آنان ممنوع بوده و فاقد اعتبار قانونی است. ضمنا ماموران وظیفه، ضابط دادگستری محسوب نمی‌شوند، بلکه تحت نظارت ضابطان انجام وظیفه می‌کنند و مسئولیت اقدامات آنان با ضابطان است. این مسئولیت نافی مسئولیت کارکنان وظیفه نیست. ریاست و نظارت بر ضابطان دادگستری از حیث وظایفی که به عنوان ضابط بر عهده دارند، با دادستان است، و سایر مقامات قضایی هم صرفا در اموری که به ضابطان ارجاع می‌دهند، حق نظارت دارند. هیچ یک از مقامات قضایی، حق ارجاعِ امری را به ماموران و مقاماتی که بر حسب قانون، ضابط تلقی نمی‌شوند، ندارند. مواد ۲۸ تا ۶۳ قانون آیین دادرسی کیفری، به مقررات مربوط به ضابطین اختصاص داده شده است.
شما می‌توانید نسخه نوشتاری کتاب راهنمای حقوقی برای معترضان را در وبسایت دادبان به آدرس dadban.info به رایگان دانلود کنید و بخوانید.
قسمت‌های دیگر این کتاب صوتی را در لینک‌های زیر بشنوید:
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۱: مراحل یک پرونده کیفری
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۳: آیا نیروهای امنیتی ضابط دادگستری هستند؟
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۴: تعهدنامه؛ آنچه باید بدانیم
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۵: جلب و دستگیری
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۶: ضوابط جلب
راهنمای حقوقی برای معترضان ۷: رفع توقیف از اشیای ضبط شده
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۸: بازرسی تلفن شهروندان در خیابان
راهنمای حقوقی معترضان، ۹: تفتیش و بازرسی
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۱۰: احضار شهروندان به مراجع قضایی، امنیتی و انتظامی
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۱۱: قرارهای نظارت قضایی
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۱۳: نگه‌داری متهمان در سلول‌های انفرادی
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۱۲: بازداشتگاه‌های امنیتی
راهنمای حقوقی معترضان ۱۵؛ ۲۲ حق متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی و دادرسی
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۱۴: ممنوع‌الخروجی
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۱۷؛ ۶ توصیه مهم درباره نحوه تعامل با وکیل
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۱۶؛ حق بهره‌مندی متهم از خدمات وکیل
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۱۸؛ اعترافات اجباری
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۱۹؛ استراق سمع و هک شهروندان
راهنمای حقوقی برای معترضان، ۲۰؛ چطور یک پرونده را رسانه‌ای کنیم؟
