با در نظر گرفتن اسناد بینالمللی و قوانین داخلی مرتبط، میتوان حقوق معلمان را به دو دستهی کلی تقسیم کرد: حقوق بنیادین و حقوق شغلی یا صنفی.
حقوق بنیادین، حقوقی هستند که به تمامی شهروندان تعلق دارند و شامل موارد زیر میشوند:
- حق اشتغال
- حق امنیت شغلی
- حق ایجاد تشکل
- حق برخورداری از تأمین اجتماعی
- حق تجمع
- حق دفاع و دادخواهی در مراجع قضایی
در مقابل، حقوق شغلی یا صنفی، حقوقیاند که در نتیجهی اشتغال در حرفهی معلمی ایجاد میشوند. مهمترین آنها عبارتند از:
- حق پیشرفت و ترفیع شغلی
- حق استراحت (مرخصی و تعطیلات)
- حق تشکیل سندیکا
- حق استعفا
- حق دریافت حقوق و مزایای عادلانه
- حق بازنشستگی
- حق برخورداری از خدمات بیمه
- حق مشارکت در تدوین برنامههای آموزشی
- حق مذاکرهی جمعی
- حق اعتصاب
- حق دسترسی به آموزشهای ضمن خدمت
باید توجه داشت که این حقوق، عمدتاً از نوع حقوق ایجابی هستند؛ به این معنا که دولت مکلف به تحقق و تضمین آنهاست. دولتها موظفاند این حقوق را هم در قالب قوانین داخلی و هم با پایبندی به تعهدات بینالمللی خود رعایت و اجرایی کنند.