بازداشت خودسرانه و غیر قانونی، یکی دیگر از جرایم رایج ماموران انتظامی در ایران است که به واسطه آن حق اساسی امنیت و آزادی شهروندان توسط ماموران پلیس نقض میشود.
از آنجا که موارد بازداشت شهروندان توسط ماموران پلیس در قوانین به روشنی مورد اشاره قرار گرفته، هرگونه بازداشت شهروندان که خارج از این موارد باشد، مصداق بارز بازداشت خودسرانه و غیر قانونی شناخته شده و جرم است.
مواد ۵۷۰ و ۵۸۳ قانون مجازات اسلامی در تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده، صراحتا اعمال هرگونه عملی که سبب بهخطرافتادن آزادی و نقض حقوق شهروندان، بهویژه بازداشت، توسط ماموران دولتی شود، را جرمانگاری کرده و برای مرتکب تا سه سال زندان و ۵ سال محرومیت از اشتغال پیشبینی کرده است.
بنا بر ماده واحده قانون احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندی هم، هرگونه بازداشت غیر قانونی توسط ضابطان قضایی از جمله ماموران پلیس جرم است و برای آنها مجازات در بر دارد.
توصیه دادبان به شهروندان این است در صورت مواجهه با هرگونه بازداشت غیرقانونی، با استناد به مواد ۵۷۰ و ۵۸۳ قانون مجازات اسلامی در تعزیرات و مجازاتهای بازدارنده، ماده واحده قانون احترام به آزادیهای مشروع و حفظ حقوق شهروندی و ماده ۶۳ قانون آیین دادرسی کیفری علاوه بر گزارش به سامانه بازرسی فراجا، اقدام به ثبت شکایت نزد مرجع قضایی کرده و حتما شکایت خود را رسانهای کنند