معلمان حقالتدریسی به افرادی اطلاق میشود که برای رفع نیازهای آموزشی، از سوی وزارت آموزش و پرورش بدون تعهد استخدام رسمی به کار گرفته میشوند. در مدارس غیرانتفاعی نیز این دسته از معلمان تحت عنوان کارگران ساعتی فعالیت میکنند.
این معلمان با مشکلات متعددی مواجهاند که مهمترین آنها عبارت است از:
نبود امنیت شغلی
پایین بودن سطح دستمزد
پایان همکاری با این معلمان، از سوی آموزش و پرورش یا کارفرمایان بخش خصوصی، به سادگی و بدون الزامات قانونی خاصی صورت میگیرد. دستمزد آنها بر اساس تعداد ساعات تدریس محاسبه میشود؛ با این حال، معمولاً ساعات محدودی در هفته به آنان اختصاص مییابد. قرارداد این معلمان غالباً کوتاهمدت و تنها برای یک ترم تحصیلی تنظیم میشود.
از سوی دیگر، برای روزهای تعطیل رسمی یا فصلی، هیچگونه حقوق یا مزایایی به آنها تعلق نمیگیرد. در نتیجه، درآمد نهایی این معلمان بهمراتب کمتر از معلمان قراردادی است و معمولاً کفاف هزینههای زندگی را نمیدهد. بسیاری از معلمان حقالتدریسی برای تأمین معاش، ناگزیرند در ایام تعطیل یا اوقات فراغت به مشاغل دیگر روی آورند؛ امری که طبیعتاً بر کیفیت آموزش و سلامت روانی آنان تأثیر منفی میگذارد.
در سالهای اخیر، تلاشهایی از سوی مقامات ذیربط برای بهبود شرایط این معلمان از طریق تصویب قوانین و مقررات صورت گرفته، اما نتایج این اقدامات تاکنون ملموس و مؤثر نبوده است. در برخی موارد نیز، قوانین مصوب بهدرستی اجرا نشدهاند.
از جمله مهمترین مقررات ناظر بر وضعیت معلمان حقالتدریسی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
قانون بهکارگیری معلمین حقالتدریس بر اساس قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (مصوب ۷ مهرماه ۱۳۸۳) و آییننامه اجرایی آن
قانون تعیین تکلیف استخدامی معلمان حقالتدریسی و آموزشیاران نهضت سوادآموزی در وزارت آموزش و پرورش (مصوب ۱۵ مهرماه ۱۳۸۸) و آییننامه مربوط به آن