یکی از حقوق غیر قابل سلب متهمان در فرایند دادرسی، آگاهی از اتهام و دلایل اثباتی آن است. این حق در قوانین داخلی ایران، بهویژه مواد ۴۶ و ۱۹۵ قانون آیین دادرسی کیفری، به رسمیت شناخته شدهاند. ضابطان قضایی و بازپرس موظفند ظرف مدت ۲۴ ساعت پس از بازداشت یا احضار، اتهام و دلایل آن را بهصورت شفاف به متهم تفهیم کنند.
با این حال، در موارد قابل توجهی به ویژه در جرایم امنیتی حتی تا چندین روز پس از بازداشت و حضور در دادسرا، متهم به شکل عامدانه از اتهام و دلایل اثباتی آن علیه خود بیاطلاع میماند. چنین وضعیتی میتواند ظرفیت دفاع فرد بازداشتشده را بهشدت تضعیف کرده و زمینهساز نقض گسترده حقوق دادرسی عادلانه باشد.
وکلای جوان باید بدانند که عدم تفهیم اتهام و دلایل آن، علاوه بر نقض حقوق متهم، برای بازپرس نیز جرم محسوب شده و میتواند پیگرد قانونی در پی داشته باشد. بنابراین، در مواجهه با چنین مواردی، وکیل باید با استناد به مقررات قانونی و حقوق بشری، از موکل خود دفاع کرده و حق او برای اطلاع از اتهام و دلایل آن را مطالبه کند.
توصیه دادبان به وکلای جوان حقوق بشری این است که آگاهی از اتهام را بهعنوان یک ابزار دفاعی مهم مورد توجه قرار دهند. کوتاهی در این زمینه میتواند موجب تضییع حقوق بنیادین متهم و تضعیف روند دادرسی عادلانه شود.