حق دادخواهی یکی از مهم‌ترین حقوق بنیادین بشر است که تضمین‌کننده عدالت و امنیت در جامعه به شمار می‌آید. این حق به هر فرد اجازه می‌دهد در برابر ظلم، تعدی یا نقض حقوق خود به مراجع صالح مراجعه کند و خواستار احقاق حق شود. حق دادخواهی نه تنها پایه‌گذار عدالت قضایی است، بلکه نمادی از برابری انسان‌ها در برابر قانون است.
۱) دسترسی همگان به دادگاه صالح و بی‌طرف: هیچ فردی نباید به دلیل جنسیت، طبقه اجتماعی، عقیده یا موقعیت سیاسی از حق طرح دعوا محروم شود. دادگاه‌ها باید مستقل، عادل و در دسترس عموم باشند تا مردم بتوانند بدون ترس از انتقام یا تبعیض، شکایت خود را مطرح کنند.
۲) برخورداری از دادرسی عادلانه: این حق شامل اطلاع از اتهام، امکان دفاع، حضور وکیل، بررسی بی‌طرفانه دلایل و صدور رای بر پایه قانون است. رعایت این اصل مانع صدور احکام خودسرانه و غیرمنصفانه می‌شود.
۳) تجدیدنظر و اعتراض به احکام قضایی: هیچ حکم یا تصمیمی نباید قطعی و غیرقابل بازبینی باشد. این حق تضمین می‌کند که اگر در روند دادرسی اشتباهی رخ داده باشد، مرجع بالاتر بتواند آن را اصلاح کند.
۴) دسترسی به وکیل: بدون حضور وکیل مستقل، دفاع واقعی ممکن نیست و احقاق حق در دادخواهی نیاز به حق دسترسی به وکیل دارد.
۵) اجرای موثر احکام قضایی: بدون اجرای احکام دادگاه‌ها، عدالت تحقق نمی‌یابد. این اصل پایانی تضمین می‌کند که دادخواهی تنها روی کاغذ نماند، بلکه در عمل نیز منجر به احقاق حق و بازگشت عدالت شود.