بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، ضابطان قضایی تنها در جرایم مشهود می‌توانند بدون حکم قبلی نسبت به بازداشت افراد اقدام کنند. در سایر موارد، انجام هرگونه اقدامی از جمله بازداشت، ورود به منزل، تفتیش، توقیف اموال یا وسایل نقلیه، تنها با حکم رسمی و معتبر مقام قضایی امکان‌پذیر است. اما یک حکم قضایی معتبر چه ویژگی‌هایی دارد و چگونه می‌توان آن را تشخیص داد؟
۱. نشان رسمی قوه قضاییه
تمام احکام قضایی معتبر باید روی برگه‌هایی با نشان یا آرم رسمی دادگستری جمهوری اسلامی ایران صادر شده باشند.
۲. ذکر دقیق مرجع قضایی
در حکم باید به‌روشنی نام مرجع صادرکننده (مثلا دادسرا یا دادگاه مربوطه)، و شماره شعبه یا بازپرسی قید شده باشد تا امکان راستی‌آزمایی وجود داشته باشد.
نام مقام قضایی صادرکننده
هویت مقام قضایی صادرکننده دستور باید در حکم مشخص باشد. این اطلاعات معمولاً شامل نام خانوادگی قاضی یا بازپرس صادرکننده دستور است.
۴. مهر و امضای رسمی
برای اعتبار حقوقی، حکم قضایی باید هم دارای امضای شخص مقام قضایی صادرکننده و هم مهر رسمی مرجع مربوطه باشد.
۵. مشخصات دقیق متهم یا موضوع حکم
در احکام مرتبط با بازداشت یا جلب افراد، مشخصات فردی مانند نام و نام خانوادگی متهم باید ذکر شود.
۶. مشخصات خودرو (در احکام توقیف خودرو)
اگر موضوع حکم توقیف وسیله نقلیه باشد، شماره پلاک انتظامی خودرو باید به‌صورت دقیق در متن حکم درج شده باشد.
۷. تصریح به مجوز ورود به منزل (در صورت صدور)
در صورتی که مجوز ورود به منزل برای بازداشت یا تفتیش صادر شده باشد، این موضوع باید به‌صراحت در حکم آمده و شامل جزییاتی مانند هدف ورود، دفعات و ساعات مجاز باشد.
اطلاع از این موارد نه تنها به حفظ حقوق شهروندی کمک می‌کند، بلکه می‌تواند مانع از سوءاستفاده افراد یا نهادهایی شود که بدون داشتن اختیار قانونی اقدام به مداخله در زندگی خصوصی افراد می‌کنند.