پس از مرگ دو قاضی دیوان عالی کشور در ایران که سابقه قضاوت در دادگاه انقلاب را نیز داشتهاند، شهادتهای زیادی از سوی فعالان و کنشگرانی که توسط محمد مقیسه محاکمه و محکوم شدهاند، منتشر شده که به وضوح نشان از عدم رعایت اصول دادرسی عادلانه توسط این قاضی سابق دادگاه انقلاب دارد.
اما منظور از اصل دادرسی عادلانه چیست و این اصول کدامند؟
اصل دادرسی عادلانه، یکی از اصول بنیادین حقوق بشر و تضمینکننده عدالت در فرآیند قضایی است که بر رعایت حقوق انسانی و اساسی طرفین یک دعوای قضایی تاکید دارد. رعایت اصول دادرسی عادلانه ضامن حفظ کرامت انسانی، اجرای عدالت و جلوگیری از بیعدالتی و مجازات افراد بیگناه توسط نظامهای قضایی است.
اصول دادرسی عادلانه عبارتند از:
اصل برائت
بنای دادرسی بر بیگناهی متهم است، مگر ارتکاب جرم توسط او در دادگاه عادل و صالح با مدارک قانونی اثبات شود.
اصل استقلال و بیطرفی قاضی
مرجع قضایی و مقام آن باید از استقلال کامل نسبت به نهاد قدرت و ثروت از جمله نظام سیاسی برخوردار باشد و با بیطرفی و بدون هرگونه جانبداری سیاسی، اجتماعی و مذهبی نسبت به طرفین دعوا برخورد و قضاوت نماید.
اصل علنی بودن محاکمات
این اصل ضامن شفافیت دادرسی و نظارت عمومی جامعه بر دستگاه قضایی، جلوگیری از سوءاستفادههای احتمالی و تضمین اعتماد عمومی به نظام قضایی و مشخصا اجرای عدالت است.
اصل بهرهمندی از حق دفاع
متهم باید فرصت داشته باشد تا دلایل خود را برای دفاع از خویش ارائه دهد. این اصل ضامن جلوگیری از محکومیت و مجازات فرد بیگناه و اجرای عدالت است.
اصل بهرهمندی از وکیل مدافع
بهرهمندی از دانش تخصصی وکلا برای دفاع از متهمان، ضامن پایبندی مقام قضایی، دادستان و ضابطان قضایی به قانون و عدالت است و میتواند از تضییع حقوق شهروندان توسط ضابطان و مقامات قضایی خودداری کند.
اصل تفهیم اتهام قانونی به متهم
متهم حق دارد از اتهام قانونی منتسب به خود آگاه شود و دقیقا مطلع گردد که به چه دلیل و با استناد به کدام مواد قانونی در مظان اتهام قرار گرفته و محاکمه میشود. این اصل ضامن تامین حق دفاع و امکان دفاع متهم و اجرای عدالت است.
اصل بهرهمندی از حق تجدیدنظرخواهی:
محکومان حق دارند نسبت به حکم صادره علیه خود درخواست فرجام یا تجدیدنظر کنند. این اصل تضمین میکند که تصمیمات قضایی تحت بررسی مجدد قرار گیرند تا از بروز اشتباه جلوگیری شود.